معصومه متین‌نژاد- مادربزرگ و پدربزرگم، شیرین ٨٠سالی را دارند. کم پیش می‌آید تنها باشند و به‌هم گیر ندهند. از گِله درباره تربیت بچه‌های پنجاه‌شصت‌ساله‌شان که حالا خودشان هم پدربزرگ و مادربزرگ شده‌اند، گرفته تا شکایت از نمک غذا و خشک‌کردن دست و صورت با لباس. یکی این می‌گوید و یکی آن. حوصله بچه‌ها را سر برده‌اند، ولی خدایی‌اش، من لذت می‌برم. کل‌کل‌هایشان از نوع جنگ‌های نرم زنانه است. رد‌وبدل‌کردن تکه‌های داغ و آبداری که خوب به تنور دعوا می‌چسبند، آن هم با لهجه شیرین مشهدی.
١٠سالی می‌شود که این بگومگوها و مشاجرات بین پدربزرگ و مادربزرگم زیاد شده است، یعنی درست از زمانی‌که پدربزرگ خانه‌نشین شد. خُب، در یک قلمرو هم که دو پادشاه نمی‌گنجد! تاجایی‌که خودم به خاطر دارم و مادرم تأیید می‌کند، این زوج قدیمی در گذشته‌هایشان تا این اندازه ناسازگاری نداشته‌اند. بگومگوهایشان هفته‌ای، شاید هم ماهی‌یک‌بار، آن هم سر موضوع‌های مهم بوده و همین حالا باعث تعجب خانواده و فامیل شده است.
منشأ مشاجرات سالمندی
اگرچه آماری درباره مشاجرات دوران سالمندی زوج‌ها در دست نداریم و این موضوع، خیلی هم مورد‌توجه نهادهای تصمیم‌گیر در جامعه نیست، چون کم پیش می‌آید که زوج‌ها در این سن جدا شوند، ولی واقعیتی است که برخی خانواده‌ها را بدجور درگیر خود کرده است. دکتر حمید صالح‌پور، روانپزشک، درباره علل بروز این مشکل به ما می‌گوید: وقتی صحبت از سالمندی می‌کنیم، منظور افراد بالای ۶۵سال هستند که از این سن به بعد، تغییرات سلولی زیادی در بدنشان رخ می‌دهد.
این فعال حوزه سالمندان می‌افزاید: بخشی از این تغییرات سلولی، ملموس است و می‌توان آن را مشاهده کرد، مانند اختلال در بینایی، شنوایی و اندام حرکتی؛ بخش دیگری از این تغییرات هم در سلول‌های مغز اتفاق می‌افتد، مانند کاهش سلول‌های پیام‌رسان عصبی که مشکلات شناختی را برای سالمند به‌همراه دارد، مثل کاهش توجه، تمرکز و حافظه که در برخی سالمندان می‌تواند منشأ اختلالات تفکر هم باشد، موضوعی که باعث می‌شود اختلافات بین زوج‌ها بیشتر از گذشته نمود کند.
وی یادآوری می‌کند:بیماری‌های دوره سالمندی مانند آلزایمر با خودشان مشکلاتی مانند توهم و هذیان را هم به‌دنبال دارند که گاهی تحملش برای شریک قدیمی زندگی هم سخت می‌شود. پرستاری‌های دوره سالمندی که فشار فیزیکی و روانی زیادی را به یکی از طرفین وارد می‌کند و کاهش درآمد و فشارهای اقتصادی و روانی حاصل از آن را هم به این مشکلات اضافه کنید تا بفهمید چرا با افزایش سن، مشاجرات لفظی و ناسازگاری برخی زوج‌ها این‌قدر افزایش پیدا می‌کند.
چه کسی چه کاری کند؟
دوره سالمندی، چیزی نیست که بتوان از آن راحت گذر کرد و مشکلاتش را نادیده گرفت؛ به همین دلیل لازم است که مجموعه‌ای از آدم‌ها باهم برای آن برنامه‌ریزی کنند. این مدرس دانشگاه دراین‌باره هم می‌گوید: بخشی از این برنامه‌ریزی‌ها مربوط‌به سیستم‌های حمایتی و اجتماعی می‌شود و بخشی هم به خود سالمند برمی‌گردد. البته نقش مهم اطرافیان مانند فرزندان را هم نباید در‌این‌بین نادیده گرفت.
وی ادامه می‌دهد:مشکلات اقتصادی، مهم‌ترین مسئله‌ای است که سیستم‌های حمایتی و اجتماعی باید برای برطرف‌کردن آن برنامه‌ریزی کنند. کاهش درآمد به‌دلیل بازنشستگی و افزایش مخارج زندگی در این دوره به‌دلیل بیماری می‌تواند فشار اقتصادی و به‌تبع آن روانی زیادی به سالمند وارد کند. راه‌اندازی مراکز رایگان برای نگهداری موقت و وقت‌گذرانی باکیفیت‌تر سالمندان در جامعه می‌تواند از دیگر تدابیر ضروری برای دوره سالمندی باشد.
این روانپزشک می‌گوید:بخشی که گفتیم دست خود سالمند است، به مراقبت‌هایی برمی‌گردد که افراد باید قبل از فرارسیدن سالمندی درنظر بگیرند؛ ورزش و تحرک بدنی کافی، تغذیه سالم، چک‌آپ‌های دوره‌ای، بهداشت روانی و حل مشکلات زناشویی و زندگی مشترک. حتم بدانید فردی که تا پیش از سالمندی، از خودش و زندگی‌اش با بهترین کیفیت مراقبت کرده است، دوره سالمندی را هم به سلامت به پایان خواهد رساند.
هوایشان را داشته باشید
دکتر صالح‌پور تأکید می‌کند:فرزندان هم در این دوران باید بیش‌از گذشته، روابط عاطفی و روانی خود را با والدین حفظ و مرمت کنند و نیازهای آنان را برآورده سازند. شما در نقش فرزند باید بدانید که لج‌بازی به‌عنوان یک شاخصه اخلاقی در این دسته از سالمندان، گاهی نتیجه یک ناتوانی است و پرخاشگری را به‌دنبال دارد. پس به والدین سالمند خود کمک کنید که خودشان را به‌همان صورتی که هستند، بپذیرند و ناتوانی‌هایشان را قبول کنند. با این کار پرخاشگری‌های آن‌ها تاحد زیادی کاهش می‌یابد.
وی می‌افزاید:همچنین توصیه می‌کنیم درباره کم‌حوصلگی‌ها و رفتارهای متفاوت آنان نسبت‌به گذشته، ضمن آگاه‌کردن آن‌ها، این را تذکر بدهید که این رفتارها ناشی از افزایش سنشان است و در همه هم‌سن‌وسالان آن‌ها نیز وجود دارد و چیز عجیبی نیست. وقتی خسته و کم‌حوصله هستند، خیلی سر‌به‌سرشان نگذارید، بلکه فضای امنی برای آن‌ها فراهم کنید و در کارها از آن‌ها مشورت بگیرید. آن‌ها را متوجه کنید که درهرصورت بزرگ خانواده هستند و شما به آن‌ها احترام می‌گذارید.
این روانپزشک ادامه می‌دهد:به یاد داشته باشید وقتی به دیدن پدر و مادر پیرتان می‌روید، آن‌ها را خسته و با شلوغی بیش از اندازه در اطرافشان تحریک نکنید. این‌کار باعث بهانه‌گیری و افزایش پرخاشگری در آن‌ها می‌شود. از‌طرفی، مراقب باشید که به این بهانه آن‌ها را تنها رها نکنید. هرگز تصور نکنید که فرد سالمند متوجه حال خودش نیست و چیزی را درک نمی‌کند. درهمه‌حال باید احترام آن‌ها را حفظ کنید و ضعف‌هایشان را به رخشان نکشید، زیرا با این کار به‌لحاظ روحی صدمه زیادی می‌بینند.
خوب است بدانید که انسان‌ها در این دوره از زندگی، بیشتر از زمان‌های دیگر به نگهداری، مراقبت و توجه نیاز دارند. پس شرایط خانه را طوری فراهم کنید که اختلاف نظر کمتری بین والدین سالمندتان پیش بیاید. اگر نیاز به خرید دارند و این، یکی از دلایل اعتراض مادرتان به پدرتان است، کار خرید را خودتان انجام بدهید. انجام کارهای خانه هم یکی دیگر از موارد اختلاف آن‌هاست. می‌توانید آن را هم به‌عهده بگیرید و وقتی به والدین خود سر می‌زنید، دستی هم به سر و روی خانه‌شان بکشید.
چند جمله‌ای با سالمندان
دعوا و بگومگو، بخشی جداناپذیر از زندگی مشترک و به‌قول قدیمی‌ها نمک زندگی است. با‌این‌حال اگر از حدش بگذرد، درست مانند مصرف نمک، خطرناک می‌شود. پس تا می‌توانید از مشاجرات و بگومگوهایتان در این سن، کم کنید. به‌هیچ‌وجه یک مشاجره را دست‌کم نگیرید. مشاجرات وقتی روی هم تلنبار شوند و انرژی‌هایشان را در هم ضرب کنند، نتیجه‌ای جز خستگی و کلافگی برای رسیدن به آن احساس دوگانه و نقطه جوش نخواهند داشت.
به یاد داشته باشید که عشق و توجه در دوره سالمندی بیشتر از جوانی لازم است. پس سعی کنید چشم‌پوشی از عیوب همسرتان را با فکر و قلبتان انجام دهید. همین که رفتار اشتباه او به زندگی مشترکتان آسیب نرساند، کافی است که خطایش را بی‌اهمیت بشمرید. درضمن سعی کنید صفات بد و خلقیات ناپسند خودتان را هم تاحدامکان کم کنید و از تلافی‌کردن رفتارهای اشتباه همسرتان نیز بپرهیزید. به‌یاد داشته باشید که توجه زیاد به عیوب یکدیگر، شما را در این سن خیلی زود نسبت‌به هم حساس و عصبی می‌کند.
١٠سالی می‌شود که این بگومگوها و مشاجرات بین پدربزرگ و مادربزرگم زیاد شده است، یعنی درست از زمانی‌که پدربزرگ خانه‌نشین شد. خُب، در یک قلمرو هم که دو پادشاه نمی‌گنجد! تاجایی‌که خودم به خاطر دارم و مادرم تأیید می‌کند، این زوج قدیمی در گذشته‌هایشان تا این اندازه ناسازگاری نداشته‌اند. بگومگوهایشان هفته‌ای، شاید هم ماهی‌یک‌بار، آن هم سر موضوع‌های مهم بوده و همین حالا باعث تعجب خانواده و فامیل شده است.
منشأ مشاجرات سالمندی
اگرچه آماری درباره مشاجرات دوران سالمندی زوج‌ها در دست نداریم و این موضوع، خیلی هم مورد‌توجه نهادهای تصمیم‌گیر در جامعه نیست، چون کم پیش می‌آید که زوج‌ها در این سن جدا شوند، ولی واقعیتی است که برخی خانواده‌ها را بدجور درگیر خود کرده است. دکتر حمید صالح‌پور، روانپزشک، درباره علل بروز این مشکل به ما می‌گوید: وقتی صحبت از سالمندی می‌کنیم، منظور افراد بالای ۶۵سال هستند که از این سن به بعد، تغییرات سلولی زیادی در بدنشان رخ می‌دهد.
این فعال حوزه سالمندان می‌افزاید: بخشی از این تغییرات سلولی، ملموس است و می‌توان آن را مشاهده کرد، مانند اختلال در بینایی، شنوایی و اندام حرکتی؛ بخش دیگری از این تغییرات هم در سلول‌های مغز اتفاق می‌افتد، مانند کاهش سلول‌های پیام‌رسان عصبی که مشکلات شناختی را برای سالمند به‌همراه دارد، مثل کاهش توجه، تمرکز و حافظه که در برخی سالمندان می‌تواند منشأ اختلالات تفکر هم باشد، موضوعی که باعث می‌شود اختلافات بین زوج‌ها بیشتر از گذشته نمود کند.
وی یادآوری می‌کند:بیماری‌های دوره سالمندی مانند آلزایمر با خودشان مشکلاتی مانند توهم و هذیان را هم به‌دنبال دارند که گاهی تحملش برای شریک قدیمی زندگی هم سخت می‌شود. پرستاری‌های دوره سالمندی که فشار فیزیکی و روانی زیادی را به یکی از طرفین وارد می‌کند و کاهش درآمد و فشارهای اقتصادی و روانی حاصل از آن را هم به این مشکلات اضافه کنید تا بفهمید چرا با افزایش سن، مشاجرات لفظی و ناسازگاری برخی زوج‌ها این‌قدر افزایش پیدا می‌کند.
چه کسی چه کاری کند؟
دوره سالمندی، چیزی نیست که بتوان از آن راحت گذر کرد و مشکلاتش را نادیده گرفت؛ به همین دلیل لازم است که مجموعه‌ای از آدم‌ها باهم برای آن برنامه‌ریزی کنند. این مدرس دانشگاه دراین‌باره هم می‌گوید: بخشی از این برنامه‌ریزی‌ها مربوط‌به سیستم‌های حمایتی و اجتماعی می‌شود و بخشی هم به خود سالمند برمی‌گردد. البته نقش مهم اطرافیان مانند فرزندان را هم نباید در‌این‌بین نادیده گرفت.
وی ادامه می‌دهد:مشکلات اقتصادی، مهم‌ترین مسئله‌ای است که سیستم‌های حمایتی و اجتماعی باید برای برطرف‌کردن آن برنامه‌ریزی کنند. کاهش درآمد به‌دلیل بازنشستگی و افزایش مخارج زندگی در این دوره به‌دلیل بیماری می‌تواند فشار اقتصادی و به‌تبع آن روانی زیادی به سالمند وارد کند. راه‌اندازی مراکز رایگان برای نگهداری موقت و وقت‌گذرانی باکیفیت‌تر سالمندان در جامعه می‌تواند از دیگر تدابیر ضروری برای دوره سالمندی باشد.
این روانپزشک می‌گوید:بخشی که گفتیم دست خود سالمند است، به مراقبت‌هایی برمی‌گردد که افراد باید قبل از فرارسیدن سالمندی درنظر بگیرند؛ ورزش و تحرک بدنی کافی، تغذیه سالم، چک‌آپ‌های دوره‌ای، بهداشت روانی و حل مشکلات زناشویی و زندگی مشترک. حتم بدانید فردی که تا پیش از سالمندی، از خودش و زندگی‌اش با بهترین کیفیت مراقبت کرده است، دوره سالمندی را هم به سلامت به پایان خواهد رساند.
هوایشان را داشته باشید
دکتر صالح‌پور تأکید می‌کند:فرزندان هم در این دوران باید بیش‌از گذشته، روابط عاطفی و روانی خود را با والدین حفظ و مرمت کنند و نیازهای آنان را برآورده سازند. شما در نقش فرزند باید بدانید که لج‌بازی به‌عنوان یک شاخصه اخلاقی در این دسته از سالمندان، گاهی نتیجه یک ناتوانی است و پرخاشگری را به‌دنبال دارد. پس به والدین سالمند خود کمک کنید که خودشان را به‌همان صورتی که هستند، بپذیرند و ناتوانی‌هایشان را قبول کنند. با این کار پرخاشگری‌های آن‌ها تاحد زیادی کاهش می‌یابد.
وی می‌افزاید:همچنین توصیه می‌کنیم درباره کم‌حوصلگی‌ها و رفتارهای متفاوت آنان نسبت‌به گذشته، ضمن آگاه‌کردن آن‌ها، این را تذکر بدهید که این رفتارها ناشی از افزایش سنشان است و در همه هم‌سن‌وسالان آن‌ها نیز وجود دارد و چیز عجیبی نیست. وقتی خسته و کم‌حوصله هستند، خیلی سر‌به‌سرشان نگذارید، بلکه فضای امنی برای آن‌ها فراهم کنید و در کارها از آن‌ها مشورت بگیرید. آن‌ها را متوجه کنید که درهرصورت بزرگ خانواده هستند و شما به آن‌ها احترام می‌گذارید.
این روانپزشک ادامه می‌دهد:به یاد داشته باشید وقتی به دیدن پدر و مادر پیرتان می‌روید، آن‌ها را خسته و با شلوغی بیش از اندازه در اطرافشان تحریک نکنید. این‌کار باعث بهانه‌گیری و افزایش پرخاشگری در آن‌ها می‌شود. از‌طرفی، مراقب باشید که به این بهانه آن‌ها را تنها رها نکنید. هرگز تصور نکنید که فرد سالمند متوجه حال خودش نیست و چیزی را درک نمی‌کند. درهمه‌حال باید احترام آن‌ها را حفظ کنید و ضعف‌هایشان را به رخشان نکشید، زیرا با این کار به‌لحاظ روحی صدمه زیادی می‌بینند.
خوب است بدانید که انسان‌ها در این دوره از زندگی، بیشتر از زمان‌های دیگر به نگهداری، مراقبت و توجه نیاز دارند. پس شرایط خانه را طوری فراهم کنید که اختلاف نظر کمتری بین والدین سالمندتان پیش بیاید. اگر نیاز به خرید دارند و این، یکی از دلایل اعتراض مادرتان به پدرتان است، کار خرید را خودتان انجام بدهید. انجام کارهای خانه هم یکی دیگر از موارد اختلاف آن‌هاست. می‌توانید آن را هم به‌عهده بگیرید و وقتی به والدین خود سر می‌زنید، دستی هم به سر و روی خانه‌شان بکشید.
چند جمله‌ای با سالمندان
دعوا و بگومگو، بخشی جداناپذیر از زندگی مشترک و به‌قول قدیمی‌ها نمک زندگی است. با‌این‌حال اگر از حدش بگذرد، درست مانند مصرف نمک، خطرناک می‌شود. پس تا می‌توانید از مشاجرات و بگومگوهایتان در این سن، کم کنید. به‌هیچ‌وجه یک مشاجره را دست‌کم نگیرید. مشاجرات وقتی روی هم تلنبار شوند و انرژی‌هایشان را در هم ضرب کنند، نتیجه‌ای جز خستگی و کلافگی برای رسیدن به آن احساس دوگانه و نقطه جوش نخواهند داشت.
به یاد داشته باشید که عشق و توجه در دوره سالمندی بیشتر از جوانی لازم است. پس سعی کنید چشم‌پوشی از عیوب همسرتان را با فکر و قلبتان انجام دهید. همین که رفتار اشتباه او به زندگی مشترکتان آسیب نرساند، کافی است که خطایش را بی‌اهمیت بشمرید. درضمن سعی کنید صفات بد و خلقیات ناپسند خودتان را هم تاحدامکان کم کنید و از تلافی‌کردن رفتارهای اشتباه همسرتان نیز بپرهیزید. به‌یاد داشته باشید که توجه زیاد به عیوب یکدیگر، شما را در این سن خیلی زود نسبت‌به هم حساس و عصبی می‌کند.
