به گزارش شهرآرا آنلاین
خبرنگار: مسعود سلطانی
سالانه هزینه‌های زیادی به خاطر آلودگی هوا به دولت و مردم تحمیل می‌شود. مردم مجبور‌ند هزینه‌های گزاف درمان بیماری‌هایی را بپردازند که به واسطه آلودگی هوا یا استرس رفت‌وآمد به وجود می‌آید، هزینه‌هایی که با یک نگاه بلند‌مدت و سیاست‌گذاری صحیح، می‌تواند به جای صرف شدن در حوزه درمان یا پرداخت وام برای نوسازی وسایل حمل‌ونقل فرسوده، صرف گسترش ناوگان ریلی و اتوبوسی درون‌شهری و فرهنگ‌سازی برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی شود.
متاسفانه استفاده از خودروهای شخصی تبدیل به ارزش شده است و پیشرفته بودن ماشین افراد نماد به‌روز بودن و ابزاری برای نمایش ثروت افراد جامعه شده است. این در حالی است که در سالیانی نه‌چندان دور، اصلی‌ترین وسیله حمل‌ونقل پدران و پدر‌بزرگ‌های ما دوچرخه‌های بزرگی بود که امروز صدای زنگ آن دوچرخه‌ها به یک نوای نوستالژیک تبدیل شده است، صدایی که دیگر در خیابان‌های شلوغ شهر شنیده نمی‌شود و جایش را به بوق‌های ممتد قهرآمیز و اعصاب‌خرد‌‌کن خودروهای شخصی داده است. وقتی از ناوگان اتوبوس‌رانی و مترو استفاده کنیم، متوجه می‌شویم که در مقایسه با یک دهه گذشته رشد چشمگیری در این زمینه اتفاق افتاده است اما این تصور که حمل‌ونقل عمومی ناکارآمد است و استفاده از آن مخصوص کسانی است که چاره ای ندارند، همچنان معضلی فرهنگی و اجتماعی است که وجود دارد. وقتی به نوار سبز رنگ اختصاصی دوچرخه در حاشیه خیابان‌ها که غالبا خالی از دوچرخه سواران است، نگاهی بکنیم، متوجه می‌شویم خوشبختانه برخی زیرساخت‌ها تامین شده است اما در حوزه فرهنگ سازی دوچرخه سواری هم مثل استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی هنوز جای کار وجود دارد. در همین زمینه، دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد به بررسی تجربیات فرهنگی و اجتماعی سایر کشورها در این زمینه پرداخته است و روش‌های سیاست‌گذاران و مدیران سایر شهرهای بزرگ جهان را گردآوری کرده است که گزارش مختصری از آن می‌تواند الگویی برای ما باشد.
احساس خجالت از سوار شدن به اتوبوس و مترو
در برخی کشور‌های جهان، برخی شهروندان استفاده از اتوبوس و مترو را دون شان خود می‌دانند و استفاده از وسایل همگانی را موجب خجالت می‌دانند. برای حل این مشکل، برنامه‌ریزان شهری دست به برندسازی و ارزشمند جلوه دادن استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی زده‌اند. به عنوان مثال، شرکت رسانه‌ای «مدیاترافیک» در دانمارک، کلیپ‌هایی ساخته است که در آن‌ها حس رضایت جمعی از سوار شدن به مترو به تصویر کشیده شده است و در اقدامی طنزآمیز، یک مرد پس از به آتش کشیدن اتومبیل شخصی خود، سوار اتوبوس می‌شود، حال‌آنکه در متروی خودمان، در کلیپ‌های طنزآمیزی که سعی در نشان دادن روش صحیح استفاده از مترو را دارند، شخصیت‌های داستان که پوشش ظاهری آن‌ها حاکی از ضعف مالی‌شان است به نمایش گذاشته می‌شوند که این حاکی از نگاه کاملا غلطی است که به شهروندان و قشر کم‌برخوردار وجود دارد.
در همین راستا، طبق نتایج این پژوهش، می‌توان به تجربه شهرداری روچستر در آمریکا اشاره کرد که چگونه با برندسازی، تفکرات اشتباه شهروندان را اصلاح کردند. طبق مطالعات و نظرسنجی‌های مردمی در شهر روچستر، اغلب مردم بر این عقیده بودند که اتوبوس مخصوص افرادی است که هیچ گزینه دیگری ندارند و مجبور به استفاده از آن هستند.
در چنین شرایطی، شهرداری روچستر با صرف هزینه چند‌میلیون‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دلاری، با جذاب‌سازی و نوسازی طراحی‌های مربوط به اتوبوس‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو و لوگوها و برندهای آن‌ها، تلاش موفقیت‌آمیزی برای افزایش اقبال مردم به استفاده از اتوبوس و مترو کرده است.
فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی در ایستگاه‌های مترو
طبق تحقیقات صورت‌گرفته درباره فعالیت‌های فرهنگی در مترو، علاوه‌بر بحث حمل‌ونقل، انجام فعالیت‌های جذاب در زمینه‌های مختلف می‌تواند موجب اقبال مردم به استفاده از مترو شود. در همین راستا، می‌توان به فعالیت‌هایی که در متروی شهر نیویورک انجام می‌شود اشاره کرد.
متروی نیویورک با ایجاد فضای عمده‌ای برای خرید، بازی و سرگرمی و فعالیت سیاسی و فرهنگی، به افزایش اقبال مردم به استفاده از مترو کمک زیادی کرده است. سامانه مترو در این شهر، به صورت ۲۴ساعته در حال فعالیت و جابه‌جایی مسافران است و به همین دلیل، به اصلی‌ترین وسیله جابه‌جایی در شهر تبدیل شده است.
برگزاری مسابقاتی فرهنگی مثل عکاسی و عرضه گسترده نشریات در مترو که موجب رونق صنعت فروش روزنامه هم شده است از جمله اقداماتی است که در کنار استفاده از طراحی‌های زیبا و هنری در طراحی داخلی و بیرونی ایستگاه‌های متروی نیویورک موجب جذابیت عمومی در استفاده از این وسیله شده است.
ایستگاه‌های مترو در شهر نیویورک تبدیل به محلی برای تجمعات مردمی و برقراری روابط اجتماعی نیز شده است. برای همین، اجازه تبلیغاتی سیاسی‌انتخاباتی در فضاهای مشخص و تحت قوانین معین نیز امکان دیگری است که در ایستگاه‌ها فراهم شده است.
اینترنت، روزنامه و کتابخانه عمومی در ایستگاه متروی نیویورک
طبق نتایج این پژوهش، اقدامات گسترده‌ای در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی در متروی نیویورک اتفاق می‌افتد که می‌توان به ارائه اینترنت و روزنامه رایگان در مترو اشاره کرد. در همین رابطه، راهاندازی کتابخانه عمومی در ایستگاه مترو نیز امری است که نتایج آن می‌تواند قابل‌تامل باشد.
مدیر ایستگاه متروی لکسینگتون میگوید: اکثر اعضای این کتابخانه برای اهداف مهم تحقیقاتی به اینجا نمی‌آیند، اما تنوع بالای کتب باعث جذب گسترده شهروندان به این کتابخانه شده است. همچنین ارائه نقشه مترو و امکانات تفریحی شهر، نیاز گردشگران بسیاری که به مترو می‌آیند را حل می‌کند.
توزیع روزنامه به شکل منظم با هدف افزایش سرانه مطالعه در شهروندان نیز دیگر اقدام جالب متروی نیویورک است. طبق نتایج تحقیقات، در ابتدا، نظافت ایستگاه به خاطر توزیع روزنامه دچار مشکل شده بوده، اما با تعبیه جای ویژه روزنامه در مترو و ایستگاه‌ها، مشکل پیش‌آمده مدیریت شد. محتوای روزنامه‌ها نیز مخصوص مخاطب مترو است، به طوری کوتاه بودن مطالب یکی از خصوصیات روزنامه است.
در این میان، یادآوری این نکته نیز ضروری است که هرچند توزیع کتاب در ایستگاه‌های متروی مشهد رایگان انجام می‌شود، تنوع پایین کتب ارائه‌شده شهروندان را نسبت به این امر بی‌تفاوت کرده است.
زمینه‌سازی برای تعاملات اجتماعی بین شهروندان
طبق پژوهش فوق، ترغیب شهروندان در شهرهای موفق جهانی متوقف بر زیباسازی و انجام فعالیت‌های جذاب نمی‌شود. ارائه تخفیف‌های ویژه و راهاندازی کمپین‌های مردمی جذاب نیز از روش‌های کارآمد برای جذب مردم به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی است. مدیریت حمل‌ونقل عمومی پنسیلوانیا در طرحی، اقدام به ارائه برخی تسهیلات برای مسافران روزانه، هفتگی و ماهانه مترو و اتوبوس کرده است. این خدمات که در ازای خرید بلیت یا شارژ کردن بلیت‌های اعتباری به افراد تعلق می‌گیرد، شامل خدماتی از قبیل تخفیف استخر، موزه، رستوران، تخفیف برای خرید از فروشگاه‌های ایستگاهی مترو و حتی تماشای مسابقات ورزشی می‌شود.
روشن است که این تخفیفات نیز هر‌کدام به نوعی هدفمند است و شهروندان را به کسب تجربیات جدید تشویق می‌کند. به عنوان مثال، تخفیف تماشای مسابقات ورزشی در ازای شارژ درازمدت می‌تواند الگوی مناسبی در شهر ما باشد، چراکه مسابقات دو تیم فوتبال پدیده و سیاه‌جامگان هنوز نتوانسته است جمع زیادی از مردم را با خود همراه کند.
۱۹۱ درخت به یاد کشته‌شدگان بمب‌گذاری مادرید
سال۲۰۰۴ عملیاتی تروریستی در ایستگاه‌های متروی شهر مادرید در اسپانیا اتفاق افتاد که منجر به کشته شدن ۱۹۱نفر شد. امروز پس از گذشت چندین سال، در یکی از این سه ایستگاه، به یاد کشته‌شدگان این حادثه، در مساحتی ۴هزار متر‌مربعی، درخت کاشته شده است. علاوه‌بر جنبه نمادین کاشت درختان، فضای سبز این ایستگاه به عنوان یک جاذبه گردشگری، توریست‌های زیادی را به خود جلب کرده و فضای مناسبی را برای گذراندن اوقات فراغت فراهم کرده است. فضای سبز و برکه‌های مصنوعی آب در این ایستگاه مفهوم حیات و زندگی را نشان می‌دهد و استفاده از حیوانات بی‌آزاری مثل پرندگان موجب سرزندگی ایستگاه شده است. در عین حال، نماد‌هایی از کشته‌شدگان حادثه تلخ مادرید (۲۰۰۴) در این ایستگاه کار شده و این حرکت خلاقانه موجب زنده نگهداشتن یاد کشته‌شدگان و بهره‌برداری فرهنگی گردیده است. جای تامل دارد که چرا شهری مثل مشهد، با سابقه طولانی در امر مبارزه با طاغوت و مجاهدت در جبهه‌های جنگ، نباید از چنین رویکردهای خلاقانه‌ای بهره ببرد. هرسال در هفته دفاع مقدس، فعالیت‌هایی کلیشه‌ای و بنر‌ها و تبلیغاتی را می‌بینیم که تکراری شدن آن‌ها موجب بی‌تفاوتی مخاطبان شده است، در صورتی که در ایستگاه‌های مترو، می‌توان از جذابیت‌هایی نظیر آنچه گفته شد بهره ببریم.
دوچرخه‌یاری به صورت جهانی
شکل‌گیری تشکل‌های مردمی و فعالیت‌های داوطلبانه ضمن تاثیرات مثبت بسیار فرهنگ در امور حمل‌ونقل نیز موجب شده است بار سنگین فرهنگ‌سازی بین مردم و ادارات رسمی شهرها تقسیم شود. طبق نتایج پژوهش صورت‌گرفته توسط لیلا صادقی، گروه «مدافعان دوچرخه» در کشور‌های مختلفی همچون چین، اسپانیا، آمریکا و مکزیک، با فعالیت‌های هنری و فراهم کردن امکاناتی، سعی در گسترش فرهنگ دوچرخه‌سواری می‌کنند.
برگزاری جشنواره «دوچرخه زیبا» و قرار دادن روزهای مشخصی برای برنامه دوچرخه‌سواریِ دست‌جمعی از جمله اقدامات این گروه است که در کنار ایستگاه‌های «دوچرخه‌یاری» می‌تواند الگوی مناسبی برای شهر مشهد نیز باشد. در این ایستگاه، خدمات تعمیر دوچرخه و حتی آموزش رایگان انجام می‌شود و نقشه جهانی این ایستگاه‌ها منتشر شده است و از طریق سرویس نقشه مرورگر گوگل نیز قابل‌دسترسی است.
در راستای حمایت از دوچرخه‌سواری، از سیاست‌های «دوچرخه‌دوست» بهره گرفته می‌شود، به این معنا که در طراحی شهر، سعی می‌شود مسیر‌هایی که به شکل ویژه برای دوچرخه ساخته می‌شود، نسبت به مسیر ماشین‌ها و اتوبوس‌ها کوتاه‌‌تر و مستقیم باشد تا مردم را به استفاده از دوچرخه تشویق کنند.
گزارش کامل را در روزنامه شهرآرا بخوانید:
ورود به صفحه گزارش روزنامه شهرآرا ۲۶ بهمن
