معصومه متین‌نژاد- یک چیزی شبیه به حس کنجکاوی و نیاز به سردرآوردن شما را وا‌می‌دارد که پس از چندی سرکی به ترجمه آیات بزنید. هرچند ترجمه‌ها گاه آن‌قدر گنگ و گاه هم به حدی چندپهلوست که گیجی شما را بیشتر می‌کند، اما در روزهای نخست کار را پیش می‌برد.
این احساس ربطی به فارسی‌زبان‌بودن شما ندارد. قرآن کریم به لحاظ محتوایی و مفهومی این‌قدر لایه‌لایه و عمیق است که شما حتی اگر عرب زبان هم باشید، برای درک کردن هر سطح آن نیاز به کتاب‌های تفسیری پیدا می‌کنید. اینکه گفته می‌شود قرآن دوای هر درد و کلیدی هر قفلی است یک حقیقت است و تنها باید راهش را جست. برای همین امروز قصد داریم شما را با چند ترجمه و تفسیر خوب و شیوا آشنا کنیم که با هر سن و میزان سواد و دانش قرآنی که باشد، بتوانید به حد نیازتان از این منبع لایزال الهی بهره کافی و وافی را ببرید.
همه می‌دانیم که تفاسیری مانند تفسیرالمیزان علامه محمدحسین طباطبایی(ره) از کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب‌های تفسیری در مکتب اسلام به حساب می‌آیند و خوب است که آب را از سرچشمه خورد، اما این کتاب‌ها به هیچ وجه برای مخاطب عام تالیف نشده و درک و رمزگشایی‌شان سخت است، بنابراین در ادامه فقط به معرفی کتاب‌هایی می‌پردازیم که شیوایی و روانی متن و محتوا برای مخاطب عام، هدف از تالیف آن برای نویسنده باشد که می‌تواند پیش شرطی برای دست‌یابی شما به مدارج علمی و آگاهی بالاتر در این زمینه باشد.
..........................................
بایسته‌های یک ترجمه خوب
به گواه آمارهای رسمی بیشترین میزان ترجمه‌ای که از صدر اسلام تا به امروز بر قرآن کریم صورت گرفته در حوزه زبان فارسی است و این موضوع در کنار رسم‌الخط‌های مختلف دست شما را تابی‌نهایت برای انتخاب باز گذاشته ولی در این میان تعداد محدودی توانسته به ذائقه مخاطب خوش بیاید و در بازار ترجمه جا باز کند؛ مانند ترجمه‌های استاد محمد مهدی فولادوند، مهدی الهی‌قمشه‌ای، ناصر مکارم‌شیرازی، حسین انصاریان، عبدالحمید آیتی و بهاء‌الدین خرمشاهی که هرکدام از مزایای خاص و منحصربه‌فرد به خودشان برخوردارند.
اما توصیه ما به شما انتخاب ترجمه‌های مفهومی است که افزون‌بر نکات ترجمه‌های تحت‌اللفظی دارای حلقه‌های مفقوده مفهومی برای فهم اولیه قرآن نیز هستند. با این مشخصه و به دلایلی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد، الان در بازار، قرآن ترجمه آیت‌ا... مکارم‌شیرازی بهترین گزینه برای شماست.
--- داشتن یک ترجمه شیوا و روان که براساس نثر معیار فارسی در آن انتخاب لغت شده.
--- جداسازی ترجمه از توضیحات اضافی که این بخش در داخل پرانتز قرار گرفته است.
--- مختصرگویی.
--- ترجمه دقیق دلالت‌ها و رساندن بار عاطفی آیات. مانند ترجمه آیه «ایاک نعبد» که به صورت تحت‌اللفظی و ساده می‌شود؛ «تو را می‌پرستیم» و در ترجمه مفهومی دقیق به صورت «فقط خود خدا را می‌پرستیم و لاغیر» آمده است.
---ترجمه ناظر به تفسیر؛ چون مترجم، مفسر قرآن هم می‌باشد ترجمه از روایی و روانی بیشتری برخوردار است و هرکجا خواننده به مشکلی هم برخورد کند می‌تواند با مراجعه به تفسیر درک بهتری از موضوع و مطلب داشته باشد.
مشابه داخلی:
در کنار این ترجمه، ترجمه‌های حاج شیخ حسین انصاریان و آیت‌ا... مشکینی را نیز توصیه می‌کنیم که مقدمه و پیش شرط خوبی برای مطالعه کتاب‌های تفسیری هم هستند. اما درصورتی‌که فقط به دنبال دریافت نکات ادبی و الفاظ قرآنی هستید، ما به شما مطالعه ترجمه‌های استاد الهی‌قمشه‌ای و فولادوند را توصیه می‌کنیم.
توصیه جانبی:
به کسانی که ترجمه قرآن را به پایان رسانده‌اند و می‌خواهند با قرآن کار فکری بکنند، خرید کتاب جانبی دیگری را پس از مطالعه ترجمه پیشنهاد می‌دهیم که درک بهتری از قرآن به آن‌ها می‌دهد؛ «پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن» کتابی یک جلدی نوشته ولی‌ا... نبی‌پور فرد که انتشارات اسوه آن را به طبع و چاپ رسانده است. تدبر روش و مهارتی است که چگونگی انس بیشتر با قرآن را به ما می‌آموزد.
تفسیری ساده، گیرا و همه‌فهم
گام بعدی در درک و انس بیشتر با قرآن کریم، مطالعه کتاب‌های تفسیری است که ما به شما خرید «تفسیر قرآن حکیم(شرح آیات منتخب)»؛ تنظیم محمد فقیهی رضایی را پیشنهاد می‌دهیم. این تفسیر یک جلدی را انتشارات اسوه به قیمت ۳۰ تا ۳۵هزارتومان منتشر کرده که در صفحه سمت راست، قرآن همراه با ترجمه و در صفحه سمت چپ، شرح آیات منتخب آورده شده است. این تفسیر ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره‌ای کوتاه خواهیم داشت.
--- شرح آیات کلیدی، نکته‌دار و مورد سوال در بین مردم
--- کوتاه و موجز بودن توضیحات.
--- برداشت و خلاصه‌ای از چندین تفسیر برگزیده مانند المیزان و نمونه.
--- پاسخ‌گویی به عمده شبهات موجود براساس قرآن؛ کسی که خود را مقید به اتمام تفسیر قرآن حکیم بداند، پاسخ بسیاری از شبهاتش را خواهد یافت.
--- یک بسته کامل اعتقادی و تاریخی است.
--- برخورداری از دو ویژگی تفسیر ترتیبی و موضوعی به‌طور همزمان؛ یعنی افزون‌بر رعایت ترتیب در تفسیر آیات منتخب، در پایان کتاب هم بخشی به فهرست موضوعی آیات اختصاص داده شده است.
یادتان باشد مطالعه این تفسیر به درد کسانی می‌خورد که از دستور قرائت روزانه ۵۰آیه همراه با ترجمه پیروی می‌کنند، یعنی کسانی که عزمشان را برای انس بیشتر با قرآن جزم کرده‌اند. براساس این دستورالعمل فرد باید درکنار تلاوت روزانه‌اش، تاملی هم در آیات داشته باشد، یعنی آهسته و پیوسته به مطالعه آیات قرآن بپردازد و آیاتی را که بیش از سایرین بر دلش می‌نشیند، جدا و در طول روز آن‌قدر تکرار کند که به راستی خودش را مخاطب این آیات احساس کند. درپایان هم باید سعی کند از این آیات یک دستورالعمل اجرایی برای زندگی‌‌اش استخراج کند.
این افراد معمولا پس از چندی با سوالاتی روبه رو می‌شوند که دیگر ترجمه یارای پاسخ‌گویی به آن‌ها را ندارد و ناگزیرند به سراغ تفسیر بروند. تفسیری که یک نمای کلی از قرآن و صدالبته بیشتر از ترجمه را به آن‌ها بدهد و همچنین بتواند مقدمه‌ای برای مطالعه تفسیرهای جامع و مفصل‌تر باشد که خیلی زود مورد نیاز این افراد قرار می‌گیرد.
مشابه داخلی:
در کنار این تفسیر، تفسیرهای دیگری نیز در بازار موجود است که شما می‌توانید براساس ویژگی‌های یاد شده آن‌ها را تهیه و مطالعه کنید. تفسیر یک جلدی قرآن مبین اثر استاد ابوالفضل بهرام‌پور که خلاصه‌ای از تفسیر ۲۰جلدی ایشان است، تفسیر المیزان علامه طباطبایی که در یک جلد و به همت آقای مصطفوی در قطع رحلی خلاصه شده و برگزیده تفسیر ۲۷جلدی نمونه اثر آیت‌ا... مکارم‌شیرازی که در پنج جلد خلاصه شده تفسیرهایی هستند که ما مطالعه آن‌ها را به شما توصیه می‌کنیم.
توصیه جانبی:
قرآن یک آداب ظاهری و یک آداب باطنی دارد که رعایت آن چون دینی بر گردن ماست و باید مراعات شود. کتاب «بیایید این‌گونه قرآن بخوانیم»؛ شرح و بحثی درباره آداب باطنی قرآن است که شیخ علی‌اصغر ملک احمدی آن را نوشته و انتشارات موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام به طبع و چاپ رسانده و شامل داستان‌ها، دستورالعمل‌ها و روش‌هایی دراین‌باره است. خرید و مطالعه این کتاب را همزمان با کتاب‌های تفسیری به شما پیشنهاد می‌دهیم.
یک گام به‌جلو در بحث تفسیر
اگر قصد دارید به مطالعات تفسیری‌تان عمق و غنای بیشتری ببخشید از میان تفسیرهای موجود دربازار، تفسیر ۲۷جلدی نمونه آیت‌ا... ناصر مکارم‌شیرازی را بخرید؛ چراکه این تفسیر با ویژگی‌هایی که دارد می‌تواند بهترین گزینه انتخابی برای شماست.
---برخورداری از زبانی ساده، شیوا و روان.
--- تالیف با هدف پاسخ‌گویی به شبهات روز.
---مخاطب قرار دادن جوانان و عامه مردم.
یادتان باشد مطالعه تفاسیر سنگینی مانند المیزان علامه طباطبایی که برای شما تالیف نشده‌اند، شما را از هدف اصلی‌تان که همانا درک بیشتر قرآن است، دور می‌کند، پس مراقب باشید که چه چیزی را برای مطالعه انتخاب می‌کنید. تفسیرالمیزان حتی با ترجمه روانی که استاد همدانی از آن کرده است، فقط به درد جامعه پژوهشگر و با هدف پاسخ‌گویی به شبهات اعتقادی می‌خورد که شرط ورود و درک آن هم دانستن اصطلاحات علم منطق، فلسفه و کلام است.
کارشناس: حجت‌الاسلام محمدابراهیم خلیل‌زاده؛ پژوهشگر حوزه علوم دینی
..........................................
در تهیه قرآن و کتب دینی به چه نکاتی باید توجه کرد؟
بازارگردی معنوی
معمولا همه ما چه قرآن‌خوان باشیم و چه نباشیم، درطول زندگی دست‌کم یک‌بار برای تهیه قرآن و سایر کتاب‌های دینی مانند تفاسیر و ادعیه‌ها راهی بازار می‌شویم. این نوع کتاب‌ها هم بنا به عرضه و تقاضای بازار از تنوع مختلفی برخوردارند. شاید در خرید برخی کتاب‌های دینی مانند تفاسیر خاص خیلی دست شما برای انتخاب به لحاظ ویژگی‌های ظاهری کتاب باز نباشد، اما در تهیه برخی کتب دیگر مانند قرآن، نهج‌البلاغه و مفاتیح‌الجنان با تنوعی گسترده‌ای در بازار مواجه خواهید شد که این امکان را به شما می‌دهد بنا به نیاز و استفاده شخصی‌تان نوع خاصی را انتخاب کنید.
هرچند قیمت محصولات کاغذی مانند کتاب، پشت یا داخل آن درج شده و شما در خریدتان با تزلزل قیمت زیادی مواجه نیستید، بهتر است که برای تهیه این نوع محصولات هم به فروشگاه‌ها و انتشاراتی‌های بزرگ سر بزنید. اولین چیزی که نظر شما را جلب می‌کند اندازه و جلد این کتاب‌هاست که تاثیر مستقیمی بر قیمت آن‌ها هم دارد. اندازه‌ها از رحلی بزرگ تا جیبی و جلدها هم از چرمی و مخملی تا مقوایی سیر می‌کنند. افزون براین، خطی که در نگارش کتاب استفاده شده، کاغذ آن، رنگی یا سیاه و سفید بودن، معطر بودن یا نبودن، داشتن یا نداشتن ترجمه، محل قرار گرفتن ترجمه‌ها (زیر متن یا روبه‌روی آن) و سایر ویژگی‌ها هم می‌تواند در هزینه انتخاب شما تاثیر مستقیم داشته باشد.
بیشتر این ویژگی‌ها به سلیقه و نیاز شخصی خود شما بستگی دارد ولی بهتر است برای تهیه کتاب‌هایی مانند قرآن و مفاتیح‌الجنان که آن‌ها را زیاد تورق می‌کنید، به کیفیت جلد و نوع صحافی آن بیشتر دقت کنید. درضمن چون زبان کتابت بیشتر این محصولات عربی است و ما از محتوای عربی همراه با ترجمه استفاده می‌کنیم، بهتر است به خوانا بودن خطوط آن‌ها هم توجه خاصی داشته باشید. از نظر کارشناسان بهترین انتخاب برای کتابت قرآن برای ما فارسی‌زبان‌ها، خط نسخ است و پس از آن خط ثلث، چون اعراب‌پذیری این خطوط به نسبت سایر خطوط بهتر و دقیق‌تر است. به طورمثال در خط نستعلیق که از زیبایی بالایی هم برخوردار است، جای ثابتی برای اعراب وجود ندارد و این مسئله ما را در قرائت درست کمی با سختی مواجه می‌کند.
